Istotne decyzje dotyczące spółek prawa handlowego podejmują osoby, które posiadają uprawnienia do ich reprezentacji. Problem w tym, że nie zawsze mogą osobiście stawić się w miejscu, w którym te decyzje są podejmowane. Na szczęście prawo przewiduje możliwość ustanowienia prokurenta, czyli specjalnego pełnomocnika spółki prawa handlowego.

Sposób ustanowienia prokurenta określają przepisy Kodeksu cywilnego. W ślad za nimi prokura musi być udzielona na piśmie i wpisana do rejestru przedsiębiorców (co wyklucza możliwości ustanowienia prokurenta w przypadku osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, ponieważ nie jest wpisana do rejestru KRS). Prokurentem może być natomiast wyłącznie osoba fizyczna, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych.

Zakres działania prokurenta

Przepisy dotyczące ustanawiania prokury są unormowane w Kodeksie cywilnym oraz w zakresie uprawnionych do jej udzielenia, w Kodeksie spółek handlowych. Zgodnie z nimi prokurent może reprezentować spółkę w czynnościach pozasądowych i sądowych. Podkreślenia wymaga nadto fakt, że uprawnień do reprezentacji prokurenta nie można skutecznie ograniczyć wobec osób trzecich, np. w uchwale zarządu o powołaniu.

Co to oznacza? Nie możemy ograniczyć uprawnień do reprezentacji prokurenta np. do określonej kwoty pieniężnej, takie ograniczenie będzie nieskuteczne, a czynność wykonana przez prokurenta, która przewyższa określoną kwotę będzie ważna.

Prokurent w zakresie reprezentacji nie może bez osobnego pełnomocnictwa szczególnego dokonać następujących czynności:

• zbyć nieruchomości;
• obciążyć nieruchomości np. hipoteką;
• zbyć przedsiębiorstwa;
• oddać przedsiębiorstwa do czasowego korzystania;

W związku z tym prokurent może nie tylko reprezentować spółkę przed sadem (np. podpisując ugody, czy wystosowując pisma procesowe), lecz również podpisywać umowy, udzielać i odwoływać poręczenia itp. Natomiast pomimo dużych uprawnień prokurent nie może podpisywać np. sprawozdań finansowych.

Udzielenie i odwołanie prokury

Jak już zostało wskazane prokura musi być udzielona na piśmie, jednakże organ lub osobę uprawnioną do jej udzielenia zależnie od rodzaju spółki prawa handlowego wskazują przepisy Kodeksu spółek handlowych lub umowa danej spółki. Dla przykładu udzielenie prokury w spółce z o.o., zgodnie z przepisami k.s.h. wymaga zgody wszystkich członków zarządu.
W dalszej kolejności należy wskazać, że prokura może być w każdym czasie odwołana. O wygaśnięciu funkcji prokurenta może w każdej chwili zdecydować każdy ze wspólników spółki osobowej posiadający prawo do prowadzenia spraw spółki lub dowolny członek zarządu w spółce kapitałowej.